Parmak emme, özellikle bebeklik ve erken çocukluk döneminde sık görülen doğal bir davranıştır. Birçok ebeveynin bebeklik döneminde sıkça karşılaştığı ve genellikle “zararsız bir alışkanlık” olarak görülen bir davranıştır. Oysa bu masum görünen alışkanlık, çocuğun yaşı ilerledikçe, özellikle süt dişlerinden kalıcı dişlere geçiş döneminde, ağız ve diş sağlığını ciddi şekilde etkileyebilir. Bebekler parmak emmeyi bir rahatlama ve güven mekanizması olarak kullanır, bu davranış onların duygusal gelişimi için kısa vadede faydalı gibi görünse de uzun vadede fiziksel gelişimlerine, özellikle de diş ve çene yapısına zarar verebilir. Ancak bu alışkanlık 3-4 yaşından sonra devam ederse, diş ve çene gelişimini olumsuz etkileyebilir.
Parmak Emme Alışkanlığı Neden Olur?
Çocuklarda parmak emme davranışının başlıca nedenleri arasında:
- Güven ve rahatlama ihtiyacı,
- Stres, kaygı veya yalnızlık hissi,
- Uykuya geçişi kolaylaştırma isteği,
- Uzun süre emzik veya biberon kullanımı,
gibi etkenler yer alır.
Küçük yaşlarda zararsız görünen bu alışkanlık, kalıcı dişlerin sürmeye başladığı dönemlerde devam ederse ortodontik sorunlara yol açabilir.
Parmak Emmenin Diş Gelişimine Olası Etkileri
Bebeklikte masum görünen bu alışkanlık, süt dişlerinin yerini kalıcı dişlerin almaya başladığı dönemlerde devam ederse, ağız ve diş yapısında ciddi deformasyonlara yol açabilir. Diş hekimlerinin ve ortodontistlerin en çok karşılaştığı sorunlar arasında şunlar yer alır:
Açık Kapanış (Open Bite) ve Dişlerin Konum Bozuklukları
Parmak sürekli aynı noktada ve aynı baskı kuvvetiyle emildiği zaman, özellikle üst ön dişler dışa doğru itilirken alt ön dişler geriye doğru kayabilir. Bu da “açık kapanış” adı verilen bir duruma neden olur. Yani çocuk dişlerini kapattığında, ön dişler arasında bir boşluk oluşur ve dişler tam olarak birleşemez.
Bu durum sadece estetik bir problem değildir. Aynı zamanda:
- Çiğneme fonksiyonlarını bozar,
- Konuşma sırasında seslerin doğru çıkmasını engeller,
- Uzun vadede çene eklemine baskı yaparak ağrıya yol açabilir.
Üst Çene Daralması ve Damak Deformasyonu
Sürekli parmak emilmesiyle birlikte üst damağa uygulanan baskı, damakta doğal olmayan bir darlığa ve yüksekliğe neden olabilir. Bu daralma, alt çenenin gelişimini de olumsuz etkiler. Çocuğun yüz profilinde asimetriler oluşabilir ve ileri düzeyde ortodontik tedavi gerekebilir.
Konuşma ve Dil Gelişimi Sorunları
Damak yapısının bozulması ve dişlerin yanlış konumlanması, dilin ağız içindeki hareket alanını kısıtlar. Bu da bazı harflerin doğru çıkarılamamasına, artikülasyon bozukluklarına ve hatta kekemeliğe neden olabilir. Özellikle “s”, “z”, “t”, “d” gibi sesler, diş ve dil koordinasyonuna bağlıdır ve bu koordinasyon bozulduğunda konuşma sorunları kaçınılmaz hale gelir.
Diş Eti Sağlığı Üzerindeki Olumsuz Etkiler
Parmak emmek, diş etlerinde sürekli baskı oluşturur. Bu da zamanla tahrişe, hassasiyete ve diş eti iltihaplarına neden olabilir. Ağız içinde oluşan ıslak ortam ve parmakla taşınan bakteriler, ağız içi hijyenini bozar ve diş eti hastalıklarına davetiye çıkarır.
Bebeklerde Diş Çıkarma Döneminde Ne Yapılmalı?
Parmak Emme Alışkanlığını Bırakmak İçin Neler Yapılabilir?
- Olumlu yaklaşım: Çocuğu cezalandırmak yerine motive edici bir tutum benimsenmelidir.
- Alternatif rahatlama yolları: Oyuncak, battaniye veya stres topu gibi güven nesneleri sunulabilir.
- Davranış terapisi: Gerekirse çocuk psikoloğundan destek alınabilir.
- Diş hekimi önerileri: Gerekli durumlarda hekim, parmak emme önleyici aparey (alışkanlık kırıcı aygıt) önerebilir.
Davranış kalıcı hale geldiyse ve diş sağlığını etkiliyorsa bir çocuk diş hekimi (pedodontist) ya da ortodontistten randevu alın. Gerekirse, çocuğa özel apareyler (ağız içi cihazlar) kullanılabilir. Ayrıca çocuk psikologlarının desteği de alışkanlığın temel nedenlerini anlamak açısından değerlidir.